Rastgele bir bölgeye ağaç dik, elektrik direklerini dilediğin alana koy, trafik levhaları mı? Onlar görme engellilerin veya ortopedik engellilerin yürümesine mi engel olacak? Aman ne önemi var ki, onlar da o alanlarda yürümesinler canım. Dilediğin alana yerleştir, geç. Biz mi düşüneceğiz bunları (!).
Esnaf kaldırımda mallarını sergiliyor, bu da görme engellilerin yürümesine engel oluyormuş. E onlarda kaldırımda yürümesinler, koskoca yolu boşuna mı yapmışlar (!).
Kaldırıma park edilmiş araçlar görme engellilerin en büyük sorunuymuş. Kardeşim bir kere araçları park etmeye yol mu var, elbette kaldırıma park edeceğim.
Bunlar görme engellilerin yürümesine engel oluyorsa, yoldan da yürümeye çekiniyorlarsa; onlar da evlerinde otursunlar. Hem sokakta ne işleri var ki (!).
Kaldırım yüzeylerinin düz olmaması, suların birikmesine, sendelemeye ve yürüyüşün sıkıntılı hale gelmesine neden oluyormuş.
Yahu o kadar kusur kadı kızında da olur. Bu kadarı da sorun mu edilir canım, bu kadar ince düşünmeyin, hasta olursunuz (!).
Kaldırımlarda bodrum kat girişleri ya da merdiven boşlukları olmamalıymış, var olanların da etrafı demir parmaklıklarla çevrilmeliymiş, aksi takdirde görme engellilerin maazallah sakatlanmalarına yol açarmış, e onlar da dikkatli yürüsünler, düşmesinler cancağızım. Bunlar hep masraf (!).
Kaldırım olmayan yerlere veya derin olan kaldırım alanlarına parmaklıklar yapılmalıymış, görme engellilerin canı söz konusuymuş, bababa bak. Laflara bak. Yahu hangimizin canı emniyette ki, olacağı varsa olur. Bu kadar önlem almak niye? Hep vehimli kafalar işte (!).
Zorunlu alanlarda araçlar ters park edilmemeliymiş, zira yüksek araçları görme engelliler bastonlarıyla fark edemedikleri için başlarını vuruyorlarmış. Amma da canları tatlı. Altı üstü bir çarpma, amma da abarttınız. Arada sırada olur öyle (!).
Bütün trafik ışıklarına sesli sinyalizasyon takılmalıymış, bilhassa trafiğin yoğun olduğu yerlerde olmalıymış. Bunlarla kim uğraşacak (!).
Yol, kaldırım, kanalizasyon gibi yapım çalışmalarında mutlaka görme engellilerin fark edebileceği şekilde barikatlar yapılmalıymış, yapım çalışması da biter bitmez çukurların üzeri kapatılıp düzeltilmeliymiş ve üstüne üstlük bir de görme engellilere yardımcı olabilmek adına uyarıcı levhalar da konulmalıymış.
Oldu paşam, başka isteğin var mı (?) Üç şekerli çay, yanına da kek verelim mi (?)
Geniş kaldırımlara görme engellilerin takip ederek yürüyebileceği farklı zeminler yerleştirmeliymiş ve yaya geçitlerinin, alt ve üst geçit girişlerinin zeminleri farklı döşenmeliymiş.
Bunun amacı da görme engellinin alt ve üst geçit merdivenlerine kolaylıkla ulaşabilmesini sağlamakmış. Bu da çıktı başımıza, işimiz gücümüz yok, görme engellilere özel zemin tasarlayacağız (!).
Böyle okuyunca ne kadar da kötü geldi değil mi? Ama olanlar bunlar.
Şu ana kadar insanların lisan-ı kal ile değil de lisan-ı hal ile (söze dökmeseler de davranışlarıyla) söylediklerinden dem vurmaya çalışdım. Yazımızın buraya kadar olan kısmı biraz ironi tadında oldu.
Şu dakikadan sonra tariz şeklinde değil de, görme engellilerin yaşamlarını daha kolay hale getirebilmek için yapılması gerekenleri sade ve yalın bir biçimde madde madde anlatmaya çalışacağım.
Sözü daha fazla uzatmadan yapılması gerekenler nelerdir, biraz temas edelim değerli gönül dostlarım.
Ağaçlar yol kenarına aralıkları ve hizaları eşit olacak şekilde dikilmelidir. Böylelikle görme engelliler bu engellerin nereden çıkacaklarını bilir, ona göre hareket ederler. Kaldırım ortasına ağaç dikilmesi gerekiyorsa, kenarlarında bir tekerlekli sandalyenin geçebileceği kadar boşluk bırakılmalıdır.
Kaldırımlar bastonlara göre özelleştirilmelidir. Kaldırım üstünde belli başlı baston ile fark edilebilecek tarzda kılavuz yollar yapılmalı, bu yollar sayesinde görme engelliler önlerinde herhangi bir engelin olup olmadığını anlayabilmelidir.
Ağaçların dalları görme engellilerin çarpmayacağı şekilde budanmalıdır.
Ağaç gövdelerinin etrafı çember şeklinde çevrilmelidir.
Trafik levhaları yüksekçe yapılmalı, görme engellilerin çarpmasının önüne geçilmelidir.
Mantar şeklindeki beton bloklar yol kenarına yakın dikilmelidir. Bu park mantarı denilen taş yapılar, araçların kaldırıma çıkışını engellemek için konuluyor; ama görme engelliler buna takılıp düşebiliyorlar.
Belediye otobüslerinde; ikaz düğmeleri oturma yerlerine yakın konumlandırılmalıdır. Böylece kısa boylular, çocuklar ve bedensel engelli vatandaşlar bunlara kolayca erişebilir.
Otobüslerin hangi durağa geldiği veya sonraki durağın neresi olacağı konusunda sesli ikaz sistemi getirilmelidir. Bunlar anons şeklinde duyurulmalıdır.
Giriş kapılarına sesli sinyalizasyon sistemi yerleştirilmelidir. Bu görme engellilerin otobüse kolay binmesini ve inmesini sağlayacaktır.
Durak zeminleri, görme engellilerin bastonlarıyla veya ayaklarıyla hissedebilecekleri şekilde tasarlanmalıdır.
Bütün kamu binaları engellilerin ulaşabileceği şekilde düzenlenmeli, asansörlerde kat tuşlarının üzerinde ve yanında kabartma yazı ile rakamlar, harfler yer almalıdır.
Kamu binalarında büro kapıları içe doğru açılır olmalıdır. Koridorlarda gereksiz eşya bulundurulmamalıdır. Bedensel engelliler için ulaşım sıkıntıları giderilmeli, uygun rampalar inşa edilmelidir.
Trafik görevlilerinden, yol ve kaldırım yapım, onarımında çalışan kişilere hatta belediye otobüsü çalışanlarına kadar herkes engelliler ile çalışma konusunda bilgilendirilmeli ve bu hususta sık sık seminerlere katılımları sağlanmalıdır.
Toplumun engellilere karşı bilinçli hale getirilmesini sağlamak maksadıyla eğitim programları hazırlanmalıdır. Bu eğitimler, televizyon, gazete ve broşürler vasıtasıyla yayınlanmalıdır.
Bu uygulamaların yasal zemini hazırlanmış ve engellilerin öteden beridir hak ettiği erişilebilirlik kapsamındaki bu hakları kanun nezdinde tanınmıştır. İşin de jure (kanuni) kısmı tamam; ama fiili kısmı, uygulamaya, icraya koyma kısmı ise henüz tamam değildir, maalesef emekleme aşamasındadır.
Bu aşamaların daha hızlı şekilde geçilebilmesi ve erişilebilir kentlerin en yakın zamanda meydana gelebilmesi için her il ve ilçenin kendi yapısına göre erişilebilirlik kapsamında şekillendirilmesi ve bu konuda da engelli vatandaşlarımızın görüşlerinin alınması gerekir...
Rehber Kordnatör Bağımsız Yaşam Koçu Engelli Aktivist Milli Yüzücü Bilgisayar Yazılımcısı Sakaryalı Yusuf Durdurmuş